۴-۱-کیفیت چاپ
۱-۴-۱- رنگ/ نظریه ی رنگ
رنگ یک پدیده ی بینایی و یا یک اثر حسی است که مغز و چشم آن را دریافت میکنند. رنگ، یک عامل متغیر فیزیکی نیست؛ در نتیجه هیچ واحد فیزیکی هم در ارتباط با آن وجود ندارد. یک جسم به خودی خود رنگآمیزی نمیشود اما حسی که ما از رنگ داریم، نتیجهی تابش نور است. نور آفتاب که به رنگ سفید به نظر میرسد، بر روی یک جسم تابیده میشود و قسمتی از آن منعکس میگردد. بدین ترتیب، جسمی که فضاهای قرمز طیف نمایان را منعکس میکند، رنگی به نظر میآید. جسمی که در یک طیفِ نمایان، تماما نور را منعکس میکند، سفید رنگ و بدنهی جاذب نور کاملا مشکی به نظر میرسد.
هنگام دریافت و توصیف رنگ ها، همیشه اثرات و جلوه های فیزیکی و روانشناختی، با یکدیگر ادغام میشوند. قطعات فیزیکی را میتوان اندازهگیری کرد ولی شاخصهای روانی را نمیتوان.
مشخصات فیزیکی یک رنگ را (محرکهای کروماتیک) میتوان با کمک یک دستگاه رنگ سنج (colorimeter) تعیین کرد، اما تفسیر آنها به عهدهی مغز است (دریافت رنگ). سازمانها و گروه های تحقیقاتی بسیاری، در حال کار بر روی مدلهایی هستند که بتوانند نحوهی عملکرد «چشم» را به عنوان یک ابزار اندازهگیری و دریافت رنگ توصیف کنند.
هدف از ارائهی توضیحات بعدی این نیست که کتابچهی راهنمایی پیرامون بحث کروماتها یا نحوهی سنجش رنگ ها داده شود. بلکه تنها میخواهیم مقدمهی کوتاهی از موضوع را بیان کنیم. امروز اساسا بیشتر به ویژگیهای رنگ ها توجه میشود و در فناوری باز تولید و چاپ مجدد مدرن، این موضوع از اهمیت ویژهای برخوردار است. در ادامه نگاهی گذرا به سیستم سنجش رنگ (colorimetry) و کاربرد آن در صنعت چاپ [در بخش ۱-۴-۱] خواهیم داشت.
برای کمک به تشخیص بخشهای مختلفی که در توصیف رنگ ها، از طریق «چشم و مغز» به عنوان یک سیستم دریافتی، به کار میروند، از اصطلاحات زیر استفاده میشود:
– از «محرک کروماتیک» (chromatic stimulus) به عنوان یک پرتو منعکس شده از جسم مشاهده شده یاد میشود که از نظر فیزیکی قابل اندازهگیری است.
– منظور از «تعیین محرک رنگ» (color stimulus specification)، نتیجه ی درک بصری در چشم بیننده است.
از آنجا که نمیتوان پنداشت که مغز تنها همانند یک «واحد نمایش» عمل میکند، بنابراین چاره آن است که «دریافت رنگی» را به عنوان یک برداشت یا تاثیر حسی تعریف کنیم که منشا آن، رنگ خاصی در مغز است.
اساسا، یک ابزار اندازه گیری رنگی (colorimeter , spectrophotometer) تنها، محرک کروماتیک را اندازه گیری میکند. از روی محرک کروماتیک میتوان، به وسیلهی مدلهای تفسیری و تعبیری مناسب، از لحاظ تعداد، از جزئیات محرک رنگی و همچنین دریافت رنگی کاست. اینها ممکن است، به عنوان، فضاهای رنگی استانداردی باشند که توسط سی، آی، ای (CIE:CIELAB and CIELUV) تعریف شده اند.
رنگ به عنوان یک عامل متغیر توصیفی برای تکثیر و بازآفرینی، نقش مهمی در چاپ و فناوریهای بازآفرینی ایفا میکند. داشتن یک دانش اولیه پیرامون سیستم سنجش رنگ (colorimeter) به خصوص، از زمانی برای کاربر لازم و ضروری گشت که کنترل کیفیت چاپ بر اصل اندازهگیری و سنجش رنگ و با استفاده از سیستمهای کنترل و هدایت رنگ انجام شد.
معمولا رنگ، در یک محیط رنگی به چشم بیننده میرسد. تنها به کمک انجام مقایسه ها و بررسی اختلافها میتوان تعبیرها یا به عبارت بهتر، دریافتهای رنگی را توصیف کرد. از این رو، مثلا یک زمینهی خاکستری بر روی یک زمینه ی قرمز، و یا بر روی یک زمینه ی سبز، سبز به نظر به نظر میآید (شکل ۱-۴-۱).
این اثر را که به «تضاد همزمان» معروف است، میتوان همراه با جلوه های پرسپکتیو مشابه، مستقیما به عنوان عوامل تاثیر گذار در فناوری بازآفرینی، منتقل کرد.
اگرچه، به ندرت کسانی هم پیدا میشوند که ارتباطات سیستماتیک کروماتیکها را میدانند. آنها به طور حسی، عمل صحیح را انتخاب میکنند و همیشه تصویر رنگی را به گونهای باز میآفرینند که با یک زمینهی مشخص، کمرنگ و خنثی ظاهر شود، حتی اگر رنگ سنج (colorimeter)، به یک حالت رنگ شفاف اشاره داشته باشد. باید بر این نکته تاکید کرد که معمولا چشم انسان، بهترین وسیله برای مقایسه ی رنگ هاست، اما در عمل قادر نیست توضیح دقیقی از ظاهر رنگ ها بدهد.
بدین ترتیب، میتوان هدف نظریهی رنگ در زمینهی فناوری بازآفرینی را به وضوح مشخص کرد: هر آنچه که در روش به کارگیری تجهیزات فنی یا سیستمهای طبقه بندی رنگی به کار میرود، باید بین آن و دریافت رنگی «ابزار نهایی اندازهگیری» یعنی چشم انسان بیننده، پیوندی برقرار کرد.
در فناوری بازآفرینی رنگی مدرن، هم «فرآیندهای ترکیبی رنگی کاهشی و هم افزایشی» به کار میروند.
افزایش روشنایی و وضوح به وسیلهی رنگ های جداگانه، به عنوان یک «فرآیند ترکیب رنگی افزایشی» شناخته شده است. (شکل ۲-۴-۱) از طرفی دیگر، در ترکیب رنگی کاهشی، افزودن رنگ های جداگانه روشنایی و وضوح را پنهان میکند (شکل ۳-۴-۱). روش طبقه بندی سیستمهای ترکیب رنگی افزایشی و کاهشی، برخلاف آنچه که عموم میپندارند، بر اساس تنوع رنگی اجزای سازندهی آن، به وجود نمیآید. بلکه این عمل تنها حاصل افزایش نور یا کاهش نور فرآیندهای ترکیبی است.
به عبارت دیگر، در ترکیب رنگی افزایشی، نقاط یکسانی از شبکیهی چشم، پرتوهایی را دریافت میدارند که توسط چندین رنگ به طور همزمان به چشم میرسند. تصاویر چاپی رنگی قابل قبول به نظر میرسد؛ در ترکیب رنگی کاهشی، در واقع هیچ نوع ترکیب رخ نمیدهد اما جلوه های نوری رنگ های جداگانه یا لایه های مرکب پیدرپی، افزایش مییابد. به ندرت، فرآیندهای صرفا افزایشی یا صرفا کاهشی در فناوری بازآفرینی رنگی یافت میشود. مثلا در چاپ هافتنی رنگی، هم از ترکیب رنگی افزایشی و هم از ترکیب رنگی کاهشی استفاده میشود.
تنها زمانی که رنگ ها در یک نمایشگر به تصویر در آمدند، میتوان عملاً، ترکیب رنگی افزایشی ایدهآل را مشاهده نمود و ترکیب رنگی کاهشی ایدهآل را همراه با چیدمان سطوح رنگی متفاوت شفاف، بر روی یکدیگر، بررسی کرد (مثلا فیلترهای اپتیکال، لایه های شفاف رنگی).
در عمل، اصطلاح «دمای رنگی»، معمولا برای توضیح تنظیمات اولیهی یک نمایشگر، به کار گرفته میشود. آنچه که دربارهی اشتقاق این اصطلاح حائز اهمیت است، این است که در بسیاری از منابع مصنوعی پرتوافکنی، تابش و پرتوافکنی قابل رویت، زمانی حاصل میشود که ماده را گرم کرد. (مثلا، تابش یک سیستم حرارتی در یک لامپ الکتریکی). در این رادیاتورهای حرارتی، انرژی ساطع شده و توزیع نوری آن، به ویژگیهای حرارتی و جذبی آنها بستگی دارد. آنچه که منطقی به نظر میرسد این است که هر چقدر درجهی جذب پرتو قابل رویت بیشتر باشد، انرژی ساطع شدهی آن در یک دمای مشخص بیشتر است.
در نظریه ها، یک «جسم مشکی ایده آل» وجود دارد که دارای بیشترین انرژی تابشی است و میتوان آن را به نوبهی خود به عنوان یک عملیات حرارتی در نظر گرفت. این جسمِ مشکی نظریهای، اغلب در عمل به عنوان یک عامل با پرتو افکنی بسیار شبیه به پرتو افکنی جسم مشکی وجود دارند. دمای جسم پلانکیان (planckian) که در آن رنگ ها بسیار شبیه هم هستند، دمای رنگی یا نزدیکترین دمای رنگی نامیده میشود. در شکل ۴-۴-۱، توزیع پرتوافکنی و تابش جسم مشکی ایدهآل نشان داده شده است. میتوان مشاهده کرد که نه تنها، با افزایش دما، انرژی ساطع شده افزایش مییابد، بلکه توزیع نوری هم (spectral distribution) دستخوش تغییراتی میشود.
اغلب، تلاشها بر آن است که ویژگی محرک رنگی منبع نور را بر حسب عدد بیان کنند، یعنی به صورتهای رنگی توصیف شده در قالب درجه های کلوین.
این امر، عموما درست از آب در میآید که دماهای رنگی پایین، با نمایشگری که مثلا به رنگ زرد قرمزگونه همخوانی دارند، و دماهای بالای رنگی تمایل دارند که به رنگی، متمایل به آبی ظاهر شوند. البته، اطلاعات عددی دمای رنگی، به هیچ وجه جایگزین دقیقی برای بیان ویژگی محرک رنگی نیست، اما در حقیقت، این یک مدل بررسی شده، آزمایش شده و مناسبی برای توصیف ویژگیهای منابع نوری و منابع نوری اولیه است. همچنین باید به این نکته هم توجه کرد که تنها تعداد بسیار کمی از رنگ ها را میتوان با استفاده از دمای رنگی مشخص و بررسی کرد.
سی.آی.ای (CIE) برای تسهیل دسترسی به یک توصیف و منبع دقیقتر از نور، منابع نوری معروف به «روشناییهای استاندارد» را معرفی میکند. نقطهی آغاز این روشناییها، یکی لامپ الکتریکی نسبتا ثابت، توزیع تابش و پرتوافکنی آن بود که به عنوان روشنایی استاندارد (A)، استانداردسازی شده بود. میتوان با استفاده از این روشنایی که به کمک فیلتر استانداردسازی شده کار میکند، طیف نوری همچون روشنایی روز و روشنایی استاندارد (C) را به دست آورد (نور مصنوعی). چون نور یک لامپ الکتریکی پرتوهای ماورای بنفش کمی در خود گنجانده است،
بنابراین نور مصنوعی روشنایی استاندارد (C) هم حاوی مقادیر کمی از نور یووی (UV: ultravidet) است.
اگرچه، چون این میزان کم یووی، نقش مهمی در بسیاری از فرآیندهای انطباق رنگی دارد، سی.آی.ای (CIE) نور استاندارد دیگری با نام دی ۶۵ (D65) تعریف مینماید (نور طبیعی). عدد ۶۵ در این مورد بیانگر این است که دمای رنگی ۶۵۰۰ کلوین است. از آنجا که نور یا روشنایی استاندارد دی ۶۵، تنها در این نظریه تعیین شده است، در واقع شبیهسازی آن با استفاده از تجهیزات نوری موجود، بسیار مشکل است. در فناوری چاپ و بازآفرینی از نور استاندارد دیگری با نام دی ۵۰ (D50:5000 kelvin) استفاده میشود کههدف از این کار، توصیف تقریبی نور طبیعی است.
همان طور که قبلا بدان اشاره شد، اطلاعات عددی دمای رنگی، معیار دقیقی برای توصیف رنگ ها نیست. برای این که بتوان به توصیفات دقیقتر و منسجمتری دست یافت، به ناچار باید از یک سیستم تشخیص رنگی مرجع استفاده کرد. این سیستم به عنوان «محرکهای رنگی مرجع» (reference color stimuli) شناخته شده است. در سال ۱۹۳۱، سی.آی.ای (CIE) عملیات انطباق رنگی محرکهای رنگی مرجع B و G، R را بر طبق ویژگیهای طبیعی یک ناظر استاندارد تعیین کرد. در این سیستم، برای هر طول موجِ طیف قابل رویت، ترکیبی از محرکهای رنگی مرجع اختصاص داده شد.
این سیستم، برای محرکهای رنگی مرجع، هم درجه های پزیتیو و هم نگاتیو را در خود جای داده است. برای دستیابی، تنها به درجه های پزیتیو، یک سیستم «محرکهای رنگی مرجع واقعی» (virtual reference color stimuli) مشخص شد که با حروف z و y و x کار میکرد: X با قرمز غیر واقعی (هماکنون وجود ندارد)، y با سبز غیر واقعی و z با ویژگی محرک رنگی آبی همخوانی داشت. درجه های مختلف نوری مرتبط با این مشخصات رنگ سنجی استاندارد، «درجه های سه محرکی استاندارد» نامیده شده و به درجه های رنگی استخراج شده از آنها، «درجه های رنگی استاندارد» گفته میشود.
«عملیات انطباق رنگی استاندارد»
انرژی تقریبی ساطع شده از سراسر طول موج را توصیف و حساسیت نوری چشم بیننده را تعیین میکند.
میتوان از درجه های سه محرکی استانداردِ مشخص شده توسط CIE، ویژگیهای خاصی استخراج کرد. با استفاده از یک رنگ سفید ایدهآل (تحت روشنایی مناسب با نوری که انرژی یکسانی دارد، البته بدون در نظر گرفتن طول موج) که درجه های سه محرکی استاندارد x=y=z=100 دارد، امکان محاسبهی میزان روشنایی به کمک درجهی سه محرکی غیرواقعی y فراهم آمده است.
در فناوری بازآفرینی مدرن، سیستم رنگی CIEXYZ، نشانگر یک فضای رنگی مهمِ مرجع است. هم قراردادهای کنسرسیومهای بینالمللی رنگ (ICC) و هم توضیحات پذیرفته شده مربوط به مقولهی رنگ، از CIEXYYZ به عنوان یک فضای رنگی مرجع یاد میکنند که در زاویهی دید دو درجه، با نور استاندارد دی ۵۰(D50) کار میکند.
در توضیح و نمایش رابطهی میانی درجه های رنگی استاندارد، «نسبتهای درجهرنگی استاندارد» x,y,z به عنوان مرجع در نظر گرفته میشود. لازم نیست متناسب با آن، تمامی سه درجه را فهرستبندی کرد. فهرست بندی هر کدام از دو درجهای که با اولی در تماس است به ما کمک میکند تا توصیف و توضیح کامل و واضحی از درجهی رنگی داشته باشیم. استفاده از این سیستم، متغیر نمایشی جدیدی به وجود میآورد که میتوان برای طبقهی بدون نقص رنگ ها بر اساس محرکهای رنگی مرجع CIE از آن بهره جست.
تنها نسبت های درجه رنگی x و y که یک سیستم سنجش «اشباع» و «فام رنگ» را تشکیل میدهند، به جای درجه های رنگی استاندارد z و y، x داده میشوند.
همچنین، در وهلهی سوم، روشنایی با استفاده از اطلاعات تکمیلی درجه رنگی استاندارد y توصیف و بیان میگردد. به نموداری که از این سیستم حاصل میشود، «نمودار رنگی استاندارد»، مثلث رنگ CIE یا به قول حرفهای «ردپای CIE» میگویند. ترسیم مشخصات محرکهای رنگی کنونی در این نمودار تجسمی (با یادآوری این مطلب که x,y,z وجود خارجی ندارند و محرکهای رنگی مرجع واقعی نیستند.)، تصویری شبیه نعل اسب به وجود میآورد که در شکل ۶-۴-۱ نشان داده شده است. لبهی بیرونی این تصویر به عنوان «محل دقیق طیف نور» (spectrum locus) شناخته شده است.
محرک به اصطلاح اصلی با نسبتهای درجه رنگی x=y=333/0 با «نقطهی رنگ ناپذیر» (achromatic point) در مثل رنگی CIE تطابق دارد.
مشخصات محرک رنگی منبع نور مورد استفاده به عنوان محرک اصلی، برای رنگ های سطح داده میشود.
به عنوان مثال در رابطه با نور استاندارد دی ۶۵ (D65)، نسبتهای درجه رنگی استاندارد ۳۱۳/۰ =x و ۳۲۹/۰= y هستند.
اگر علاوه بر اشباع و فام، تصویرسازی گرافیکی روشنایی (luminance) مد نظر باشد، باید محور نمایشی دیگری هم وارد جریان کار کرد. محور y، با عبور از نقطهی رنگ ناپذیر (achromatic point) مثلث رنگ CIE را برای تنپلات رنگی CIE کامل میکند.
اگر علاوه بر اشباع و فام رنگ از ماکسیمم روشنایی قابل حصول برای رنگ های سطح استفاده شود، تن پلات رنگی CIE ظاهری شبیه به یک کوه منسجم دارد. باید خاطر نشان کرد که با اشباع بیشتر رنگ های زرد و سبز به جای رنگ های آبی و قرمز، میتوان به روشنایی شفافتری دست یافت. بدینترتیب، تنپلات رنگی CIE کاملا ظاهری منسجم خواهد داشت. تنپلات رنگی CIE در شکل ۷-۴-۱، تمامی رنگ هایی را توصیف میکند که چشم یک بینندهی عادی در نور مشخص قادر به تشخیص آنها است، اگرچه در این تقسیمبندی رنگی نمیتوان به درستی تمایزی برای آنها قائل شد.
برای بیان تفاوت میان دو رنگ در یک تقسیمبندی رنگی، معمولا از دلتا ای (Delta E: ∆E) استفاده میشود. این مقدار، به خودی خود تنها بیانگر میزان تفاوت است، اما به موجب آن سیستم طبقه بندی و فرمولهای فاصله که با کمک آنها تفاوت رنگی تعیین میگردد، از اهمیتی اساسی برخوردار میشوند. بنابر یک قاعدهی کلی، هر چه قدر درجهی دلتا (∆E) کمتر باشد، «تفاوت رنگی» هم پایینتر است.
اگر، به عنوان مثال، تفاوت دو درجهی x,y,z (بردارهای، درجه های سه تایی)، با استفاده از فرمول ساده ی زیر حاصل شود:
(با x,y,z به عنوان مختصات سه بعدی سیستم مختصات)، معلوم میشود که این درجهی عددی با تفاوت حاصله از دو رنگ دیگر مطابقت ندارند.
به همین دلیل است که تاکنون تلاشهای بسیاری صورت گرفته تا بتوان سیستمهای طبقه بندی را به گونهای بهتر تعریف و تعیین نمود، به گونه ای که قادر باشد معیار همسانی و یکپارچگی را پوشش دهد. برای حل این مشکل، از طرفی میتوان، از سادهترین روش تغییر xyz و تبدیل آن به یک سیستم رنگی جدید استفاده کرد (رویکرد عملی).
از طرف دیگر، با تنظیم یک سیستم مرجع پیچیده، میتوان یک سیستم طبقه بندی رنگی جداگانه خلق نمود. سیستمی که در آن تغییر و تبدیل به کلیهی درجه های جداگانه مشخص شده است، یعنی به گونهای که با معیار همسانی فاصلهی دید ایدهآل تطابق دارد.
راه دیگر، دستاوردهای اولیه در زمینهی یکپارچهسازی را در بر میگیرد که با معرفی یک سیستم رنگی جدید و سپس ارائهی توضیحات همه جانبه در زمینهی تفاوتها، با استفاده از فرمولهای محاسبهی تفاوت ساده شده، و با به کارگیری یک رویکرد عملیاتی ساده، حاصل گشتهاند. (مثلا CIE94).
اگر، مثلث رنگی CIE تغییر پیدا کند (یعنی کرومای مشخص شده توسط y و x ) به طوری که یک ضابطهی یکپارچهسازی اولیه به دست آید، اصل فضای رنگی (CIEUV) به وجود میآید (شکل ۸-۴-۱). این تغییر با استفاده از توازن خطی به وقوع میپیوندد به گونهای که تبدیل َu و َv به سادگی صورت میپذیرد اما معیار یکپارچهسازی و همسانی نسبتا خوب انجام میشود.
سپس باید درجهی روشنایی y در تغییر گنجانده شود. در نهایت این تغییر برای توصیف کامل مختصات رنگ در تنپلات رنگی CIELUV منطبق با معادله های فهرستبندی شده در شکل ۸-۴-۱ با یک مجموعه درجه های سهتایی به وجود میآورد.
تفاوت بین دو رنگ در سیستم CIELUV، توسط فرمول زیر مشخص میگردد:
البته، میتوان تفاوتها در کاهش یا در سطوح یک سیستم طبقه بندی رنگی سه بعدی را به طور جداگانه مشخص نمود.
برای خلق سیستمهای طبقه بندی رنگی یک فاصله (equidistant color classification system) و فرمولهای مربوط به سنجش تفاوتها، ایده ها و نظراتی مستقل از سیستم طبقه بندی مثلث رنگی CIE گسترش و تعمیم یافتهاند. سیستم مثلث رنگی بر اساس «تئوری رنگی مکمل» کار میکند.
احتمالا پرطرفدارترین و اکنون مهمترین فضای رنگی منطبق بر نظریهی رنگی مکمل، به عنوان CIELAB شناخته شده است. در سال ۱۹۷۶، CIE فرمول تفاوت رنگی LAB راکه طی چندین سال،
توسعه و گسترش یافته بود، ارایه کرد. همانطور که در شکل ۹-۴-۱ نشان داده شده است، میتوان مختصات *b و *a و *L را از روی درجه های رنگی استاندارد xyz محاسبه کرد. بنابر سیستم اشتقاق فضای رنگی CIELAB، هیچ نمودار رنگی دو بعدی (مانند مثلث رنگی CIE) وجود ندارد که بتوان فام رنگ و اشباع را از روی آن به دست آورد. در شکل ۱۰-۴-۱، «تنپلات رنگی CIELAB» و در شکل ۱۰-۴-۱، برش عرضی درجه روشنایی خاصی و فضای رنگی CIELAB نشان داده شده است.
در دایره ی رنگ CIELAB (شکل ۹-۴-۱) کروما یا رنگ و نه سیری رنگ، به عنوان پارامتری از مرکز به لبهی دایرهی رنگ تغییر مییابد. این بدان معناست که در دایرهی رنگ CIE، امکان نمایشِ معنادار خطوط اصلی محل دقیق طیف وجود ندارد (برخلاف نمودار َv و َu یا مثلث رنگ CIE).
فرم نمایشی پرطرفدار LCH با استفاده از یک تغییر ساده از دایره رنگ CIELAB حاصل میشود. در این فرم، منطبق با شکل ۹-۴-۱ و شکل ۱۳-۴-۱، «کرومای *C» و «اشباع رنگ *h» از درجه های *b و *a مشخص شدهاند. در شکل ۱۲-۴-۱، منطبق با شکل ۱۳-۴-۱، موقعیتهای رنگی برای تنهای آبی و سبز هم وارد طرح شدهاند.
همانطور که در شکل ۱۳-۴-۱ نشان داده شده، محاسبات بر اساس توزیعات طیف نوری که با رنگ ها همخوانی دارد، انجام شده است. این توزیعاتِ طیف نوری، بیانگر «ردپای» فیزیکی رنگ ها هستند که از روی آنها میتوان مختصات رنگ مربوطه را به وسیلهی یک سیستم اندازهگیری و سنجش رنگ محاسبه کرد.
وقتی از سیستمهای بازآفرینی و تکثیری استفاده میشود که از نظر نحوهی سنجش رنگ کنترل میشوند، توصیف و ویرایش اطلاعات LAB بیان شده درفرم LCH، برای یک کاربر بیتجربه به طور قابل ملاحظهای آسانتر میگردد.
در نتیجه، امروزه، برتری از آن داده ها و اطلاعاتی است که در قالب داده های LAB ذخیره شده و در فرم LCH ویرایش میشوند. شکل ۱۴-۴-۱ به طور خلاصه نشان میدهد که چگونه انسان یک رنگ را دریافت می دارد و چگونه ساختار مدل فیزیکی یافته های ضبط شده از اندازهگیریها و توصیف «دقیق» آنها بر اساس مدلهای ریاضی، با توجه به دریافت انسان پیریزی میشود. در اینجا هم باز سیستمهای رنگی متفاوت به عنوان مرجع در نظر گرفته میشود.
به طور خلاصه، باید خاطر نشان کرد که تا به امروز هیچ سیستم طبقه بندی رنگی یک فاصله ی ایده آلی وجود ندارد. تاکنون تلاشهای بسیاری صورت گرفته که نشان دهند CIELAB نسبت به CIELUV برتری دارد و برعکس. فضای رنگی CIELAB، به دنبال انعقاد پارهای از شرایط و استانداردسازیها و کنسرسیوم بینالمللی رنگ (ICC)، احتمالا در حال حاضر بیانگر مهمترین سیستم طبقه بندی سنجش رنگ است.
با ارائه ی فرمول جدید تمایز رنگی CIE94 که بر اساس پارامترهای متغیر نمایشی LCH در فضای رنگی CIELAB [6-4-1] استوار است، یکسانسازی بصری تفاوتهای رنگی با بهبود رو به رو شد.
عمدتا این فرمول، جلوه های دریافت رنگ را (مثلا کنتراستهای همزمان) در یک توصیف و توضیح سازمان یافته در خود میگنجاند. این موضوع در حال حاضر موضوع پژوهشهای علمی مربوط به مقولهی رنگ است.
در زمینهی مدلهای معروف به «مدلهای ظهور رنگ»، هماکنون اقداماتی در دست اجراست تا بتوان یک پیوند نظام یافته میان مشخصات محرک رنگی و دریافت رنگ برقرار نمود. در فصلهای بعدی به طور مفصلتر به این مقوله خواهیم پرداخت. شاید بتوان در این قسمت، نگاهی گذرا بر نوع خاصی از سیستمهای طبقه بندی رنگ داشته باشیم : از «فهرستهای نمونه ی رنگی» مانند پانتون (pantone)، اچ.کی.اس (HKS) یا رال (RAL) نمیتوان به عنوان یک منبع اطلاعاتی کامل از تمامی رنگ هایی استفاده کرد که یک بینندهی عادی قادر به درک آنهاست. در اینگونه موارد، تنها مجموعهای از رنگ های جداگانه گرد هم میآیند که از آنها برای مقایسهی چشمی رنگ ها استفاده میشود.
به عنوان مثال، یک شرکت سازنده، رنگ خاصی از پانتون (pantone) را برای سطح ویژهای از جدول مرجع تولید میکند تا بتوان با استفاده از یک سیستم رنگ متناسب با دستگاه خروجی، محرک رنگی یکسان را کپی کرد. بدین ترتیب، این امکان وجود دارد که نتوان درجهی مرجع پانتون (pantone reference value) را با فضای رنگی کنونی CMYK موجود در یک سیستم چاپ هماهنگ نمود. بر اساس یافته های تجربی، معمولا آزمایشهای ترکیبی رنگ یا یک «سیستم کنترل رنگ» قادر است بهترین راهحل را ارائه دهد.
اغلب برای اندازهگیری رنگ، از ابزار و تجهیزات سنجش طیف نور (spectrophotometers) و سنجش رنگی سه محرکه (colorimeter) استفاده میشود. رنگ ها را میتوان با استفاده از یک دنسیتومتر (densitometer) مورد سنجش و اندازهگیری قرار داد. در شکل ۱۳-۴-۱ این موضوع را میتوان با استفاده از دو رنگ آبی و سبز توضیح داد.
هنگامی که به کمک یک فیلتر رنگ اندازهگیریها انجام شد، یک دنسیتومتر برای هر دو رنگ، غلظت نوری D=1/38 را میدهد. این فیلتر رنگ، ماکسیمم درجهی اندازه گیری را به وجود میآورد. از طرف دیگر، اندازهگیری برحسب سنجش رنگ، تفاوت رنگی ۳۹ = Eab ∆ را تولید میکند که در واقع تفاوت قابل ملاحظهای بین دو رنگ «آبی» و «سبز» ایجاد مینماید. شکل ۱۲-۴-۱ محل این دو رنگ را در دایرهی رنگ CIELAB نشان میدهد.
مدل دید رنگی و سیستم سنجش رنگ مطابق با شکل ۱۴-۴-۱، اساسا شامل دو تکنیک سنجش رنگِ اسپکترومتریک (spectrometric) و مراحل اندازهگیری محرک سه تایی است. در اصل تفاوت از آنجا ناشی میشود که اسپکتروفتومتر با تصفیه و پالایش دیجیتالی شدت نور رنگ را پردازش میکند. این مرحله، به کمک عملیات تطبیق رنگی استاندارد انجام میشود. این در حالی است که در اندازهگیری و سنجش محرک سهتایی، پالایش و تصفیه با استفاده از فیلترهای نوری صورت میپذیرد؛ فیلترهایی که با پیشروی نوری عملیات انطباق رنگی استاندارد تطابق داده شدهاند. [۸-۴-۱]
